Trong bối cảnh môi trường giáo dục càng trở nên phong phú và đa dạng như hiện nay, học sinh và phụ huynh ngày càng có nhiều lựa chọn hơn. Nhưng đôi khi, nhiều lựa chọn cũng là một thách thức.
Trước đây, thời tôi còn đi học phổ thông, chỉ có những đứa trẻ có năng lực nổi bật thì thầy cô mới khuyên thi vào trường chuyên lớp chọn chứ bố mẹ cũng chẳng biết trường nào, lớp nào mà lựa chọn hay định hướng. Trẻ con cả phố đều đồng loạt đi học chung với nhau ở một ngôi trường gần nhà. Rồi khi đã vào lớp chuyên, lớp chọn, trẻ con cứ đứa nọ rủ đứa kia, líu ríu đi học thêm với nhau. Mẹ tôi cũng chẳng biết thầy cô nào mà chỉ gửi gắm tôi cho một bác phụ huynh có vẻ hiểu biết hơn để bác cho con học ở đâu thì cho tôi theo với.
Ngày nay, trường chuyên lớp chọn nở rộ. Vì thế, các lò luyện cũng nở rộ theo. Bố mẹ chạy đua vào trường cùng với con. Con thi vào đâu thì bố mẹ cũng phải nắm rõ thầy cô, lò luyện, lịch học ở đó. Đưa đón con đi học, chăm chút miếng ăn giấc ngủ, tìm thầy tìm cô, tìm hiểu thông tin cạnh tranh trong thi cử… Tôi tin chắc bố mẹ có con muốn vào trường chuyên lớp chọn bây giờ vất vả hơn bố mẹ tôi ngày xưa rất nhiều. Vậy, câu hỏi đặt ra là: Tại sao các bậc phụ huynh lại thích trường chuyên lớp chọn đến thế? Học trường chuyên lớp chọn thì có gì hay?
Với kinh nghiệm của một người trong cuộc, đồng thời cũng quan sát khá nhiều môi trường giáo dục hiện tại, tôi cảm thấy cần phải chia sẻ với các phụ huynh về chủ đề này.
Tôi vốn là một học sinh trường chuyên lớp chọn từ lớp 5 tới lớp 12 tại Hà nội. Tới giờ, những ngôi trường tôi học qua vẫn là những trường chuyên “hot” bậc nhất của thành phố. Có điều kiện quan sát các bạn mình trong hành trình lập thân, lập nghiệp trong suốt hơn 20 năm qua, tôi hiểu được cả 2 mặt của tấm huy chương “chuyên chọn”.
Học sinh lớp chuyên thời nào cũng có cái rất được, đó là bạn bè và môi trường học tập. Bạn bè chúng tôi đều là những đứa thông minh, sáng láng, học một biết mười. Vậy nên thủa đi học, lớp chuyên chọn sẽ quy tụ những đứa thích học, hoặc ít nhất là học tốt. Chúng tôi chả có nhiều thú vui mà chủ yếu là tập trung vào học. Khi mới ra trường, khi chưa ai có kinh nghiệm mà chủ yếu dựa vào bằng cấp và thành tích học tập, dĩ nhiên, chúng tôi cũng có những thuận lợi nhất định. Tuy nhiên, sau này, khi bắt đầu giai đoạn học hỏi từ xã hội, chúng tôi cũng mỗi người một hoàn cảnh khác nhau chứ không phải ai cũng “rực rỡ”, là “con nhà người ta” như khi còn đi học. Tuy vậy, tôi vẫn thấy các bạn tôi nhìn chung là ổn. Những bạn thành danh, nổi tiếng nhờ sự giỏi giang (cũng không quá nhiều – chắc khoảng 10-15%) thì không bàn tới vì nó quá hiển nhiên. Nhưng ngay cả những bạn có cuộc sống rất bình thường, giản dị (trong con mắt của xã hội) thì tôi thấy các bạn vẫn có sự ung dung tự tại vì đó là lựa chọn của các bạn, chứ không phải vì các bạn không thể làm được tốt hơn (theo chuẩn của xã hội). Có lẽ đó là một trong những nguyên nhân mê hoặc phụ huynh. Là sự thành công và ổn định. Học sinh trường chuyên lớp chọn sau này ra đời, cuộc sống không bao giờ tệ. Nhưng để nở hoa ư? Chưa chắc. Vì nó còn tùy thuộc rất nhiều vào các yếu tố khác, những yếu tố không được dạy ở trường chuyên lớp chọn.
Bên cạnh đó, cuộc sống không tệ trong tương lai đó đến không dễ dàng. Trong khi mùa hè của các bạn đi học những năm 85-95 của thế kỷ trước là hoàn toàn rời xa sách vở, cả ngày đánh bi, đánh đáo, bêu nắng thì chúng tôi vẫn phải đi học thêm. Chúng tôi vẫn làm bài tập môn chuyên mỗi ngày để chuẩn bị cho kỳ thi sàng lọc vào tháng 8 hàng năm. Thi xong còn đúng nửa tháng để nghỉ ngơi. Đứa nào cũng sợ rớt nên phải lo mà học, cho dù muốn hay không. Ngày nay, không phải trường chuyên nào cũng có kỳ thi này nhưng các con trong hệ chuyên chọn vẫn phải học rất nhiều để chuẩn bị dần cho các kỳ thi quan trọng và khốc liệt ở bước chuyển cấp. Các con không thể nhởn nhơ lướt web, chơi điện tử hay tám chuyện như các bạn học hệ thường. Các con cũng ít thời gian để chơi thể thao và khám phá các khả năng của mình trong các lĩnh vực khác hơn. Có thể nói, học sinh trường chuyên lớp chọn phải hy sinh và đánh đổi không ít thứ ở hiện tại cho tương lai.
Tương tự như vậy, bố mẹ ngày nay có con theo hướng chuyên chọn cũng phải hy sinh rất nhiều để giúp con đạt được mục tiêu. Bố mẹ sẽ ít thời gian cho mình hơn, ít thời gian cho các thành viên khác trong gia đình hơn và ít cả thời gian cho chính đứa con này hơn vì con đã quá bận với việc học.
Vậy lớp chuyên dành cho ai?
Sự khao khát cho con một tương lai ổn định của các bố mẹ đã đẩy trường chuyên lớp chọn tới những phiên bản rất khác so với bản chất của nó. Trường chuyên lớp chọn vốn là dành cho các bạn có tư chất nổi bật, mà chủ yếu là tư chất về Logic (Toán/Lý/Hóa) hoặc về Ngôn ngữ (Văn/Ngoại ngữ). Vậy nên nếu con bạn nổi bật về những thứ này, hãy tạo điều kiện cho con thử sức thi vào trường chuyên lớp chọn đúng với sở trường. Còn nếu con bạn chỉ chăm chỉ, chịu khó thôi, rất có thể trường chuyên lớp chọn sẽ làm lãng phí cuộc đời con.
Chương trình học chuyên vốn khó để thách thức và bồi dưỡng cho các bạn có tư chất thực sự. Do đó, nếu chỉ dựa vào sự chăm chỉ, các con sẽ phải dành thời gian gấp nhiều lần những bạn khác để đạt được yêu cầu. Vô hình chung, việc này đã lấy đi mất các cơ hội trải nghiệm cuộc sống của con trong các lĩnh vực khác. Đó là chưa kể đến trường hợp năng lực của con hạn chế, có cố gắng gấp 10 lần vẫn chỉ chấp chới so với các bạn. Điều này có thể làm nảy sinh cảm giác tự ti, thua thiệt và tiêu cực ở các con. Trong khi đó, nếu con chọn một chương trình học phù hợp, có thời gian khám phá thêm các lĩnh vực mới, rất có thể con sẽ thấy mình có tư chất ở những lĩnh vực mà các thước đo của nhà trường chưa làm được. Đó là hội họa, là khả năng lãnh đạo, là các thế mạnh về biểu diễn, hình thể, là năng lực chia sẻ và cảm thông với người khác….Việc hiểu bản thân mình là ai, sở trường là gì sẽ mang tới cho các con sự tự tin rất lớn, là động lực mạnh mẽ cho các con, nhất là tuổi teen để học hỏi, phát triển, thể hiện bản thân.
Hiện tại, có rất nhiều trường tư đã làm tốt việc tăng cơ hội trải nghiệm trong nhiều lĩnh vực cho học sinh. Đây sẽ là một môi trường tốt cho các con khám phá bản thân mình, đặc biệt là với các bạn không có những tư chất Logic và Ngôn ngữ, vốn là nền tảng của trường chuyên lớp chọn.
Trường công lập, hệ thường cũng đang có nhiều bước chuyển mình trong việc dạy và học. Ngoài ra, sự phát triển của internet cũng giúp các con bổ khuyết rất nhiều cho những thứ mà nhà trường chưa có điều kiện cung cấp.
Về khía cạnh bạn bè: đúng là nếu con vào trường chuyên lớp chọn được thì đó là điều tuyệt vời. Con có tư chất tốt, lại có bạn bè tốt, cùng chí hướng, điều này giúp các con tiến xa hơn nữa. Tuy nhiên, khi học ở các môi trường khác, các con lại có cơ hội tiếp xúc với nhiều bạn có hoàn cảnh về bản thân và gia đình đa dạng. Điều này cũng tốt không kém vì nó giúp các con sớm tiếp cận với thực tế xã hội. Nếu có sự đồng hành của cha mẹ, các con sẽ được học nhiều bài học cuộc sống về sự chia sẻ, cảm thông cũng như cách xử lý vấn đề nảy sinh khi có mâu thuẫn. Mỗi bài học trên từng bước đi của các con đều là những thứ vô giá trên hành trình trưởng thành, tạo lập cuộc sống. Vậy nên trường chuyên, lớp chọn cho dù có thú vị, hay ho đến đâu cũng không quan trọng bằng sự phù hợp với con mình.
Nếu môi trường phù hợp, con là cá trong nước, bơi lội tung tăng cả ngày chẳng có chỗ nghỉ chân mà vẫn vui. Môi trường không phù hợp, con là cá trên cạn. Được nằm nghỉ mà vẫn không vui, nếu không nói đến những hậu quả nặng nề hơn.
Đôi lời chia sẻ, mong các bố mẹ cùng con tỉnh táo khi đánh giá và lựa chọn môi trường thực sự phù hợp cho mình.
ThanhBình