Là một người đã được học bài bản về hướng nghiệp cho cả trẻ con và người lớn, cũng đã hành nghề một thời gian, tôi có cơ hội chứng kiến nhiều trường hợp khác nhau khi đối diện với Hướng nghiệp.
Trẻ con thì phần đông đều khá hờ hững với việc hướng nghiệp. Số trẻ quan tâm đến hướng nghiệp có lẽ chỉ chiếm 10-15% và thường là các bạn học giỏi, chín chắn và tự biết lo lắng cho tương lai của mình. Còn thì các bạn hoặc là được bố mẹ lo cho, hoặc là còn đang mải với các thú vui hiện tại, đồng thời cũng chưa có cú hích nào để buộc phải lo về tương lai nên thênh thang, thoải mái lắm, đến đâu hay đến đó. Thực ra điều này cũng dễ hiểu vì nằm trong vòng tay cha mẹ, mọi thứ đều sẵn sàng, thuận lợi và an toàn nên động lực phấn đấu cũng còn ít, nỗi lo về tương lai cũng mơ hồ và nhạt nhòa. Chưa kể đến việc học các môn chính ở trường và cái guồng học lấy điểm, học vào cấp 3, vào Đại học đã cuốn các bạn đi rất nhanh. Nếu còn chút thời gian nào thư thả, hẳn là nó sẽ được dành cho việc nghỉ ngơi, thư giãn chứ không phải lao đầu vào nghiên cứu tương lai.
Trong khi tâm trạng của bố mẹ thì rất khác. Những sóng gió cuộc đời bố mẹ đã bồi đắp cho nỗi lo sợ về tương lai nghề nghiệp của con, khiến cho bố mẹ luôn đau đáu về việc đó. Đơn giản nhất là khuyên con đi theo những nghề mà trong mắt mình là an toàn nhất, cả về tiền bạc và cơ hội việc làm. Cấp tiến hơn một chút thì thuê dịch vụ Hướng nghiệp, hỗ trợ về chuyên môn cho con chọn ngành chọn nghề. Bố mẹ nào cũng có mong ước rằng, với các kiến thức về nghề nghiệp của người lớn, cho dù có chuyên môn hay không thì sẽ chọn được cho con một nghề thích hợp và an toàn, đảm bảo cho tương lai lâu dài. Bố mẹ cũng rất cân nhắc và lo lắng trong việc phải chọn ra một nghề nào đó tối ưu.
Tuy nhiên, đứng trên phương diện chuyên môn, tôi lại thấy điều này có phần còn phiến diện vì một số điều:
- Thứ nhất là các bạn trẻ sẽ còn có nhiều thay đổi trong tương lai. Tùy vào từng bạn nhưng tại thời điểm cấp 3, còn có rất nhiều bạn vẫn chưa đủ trải nghiệm để khám phá được mình thực sự thích gì, giỏi gì. Vậy nên với các bạn này, khoanh vùng được nhóm công việc phù hợp để bạn có thể thử sức học ở bậc Đại học thôi cũng đã ổn rồi. Bố mẹ không nên quá căng thẳng để phải chọn ra 1 nghề nhất định nào đó. Các bạn còn nhiều thời gian phía trước để trải nghiệm và chọn cho mình đúng công việc phù hợp.
- Thứ hai là thị trường lao động hiện tại biến đổi rất nhanh. Ngay cả khi con đã chọn được 1 ngành tưởng như đã rất tối ưu, không ai đảm bảo được 5-10 năm nữa, nghề ấy có còn hay đã tiến hóa, biến đổi thành một nghề khác, thậm chí còn có thể biến mất trong bản đồ nghề nghiệp
- Thứ ba là cuộc đời còn rất nhiều ngã rẽ và điều bất ngờ. Vậy nên không có con đường nào là chắc chắn và ổn định. Nếu ta dành quá nhiều thời gian của hiện tại để lo lắng cho một tương lai bất định, chẳng phải là một điều lãng phí lắm sao?
Với những thực tế này, tôi khuyến khích các cha mẹ cởi mở và thoải mái hơn trong việc chọn ngành nghề cho con. Miễn là con đừng đi vào những ngành nghề sai, tức là hoàn toàn trái với năng lực và sở thích của con. Còn lại thì các ngành con thấy tạm ổn, có thể tiếp thu được và không bị mệt mỏi, miễn cưỡng khi học đều có thể là một ngành/nghề con lựa chọn thử cho tương lai. Con đường phía trước còn dài. Sẽ còn có nhiều thứ trải nghiệm phải nếm trải, rồi con mới nhận ra đâu sẽ thực sự là “chân ái” của đời mình. Bên cạnh đó, các cha mẹ cũng hãy động viên, thúc đẩy các con bồi dưỡng và giữ trong mình thái độ và tinh thần Học tập suốt đời, để có thể thích nghi với sự thay đổi không ngừng của ngành nghề và xã hội.
Hướng nghiệp ở cấp 3 là điều cần thiết, nhưng nó cũng không nên là điều làm cho việc khám phá cuộc sống trở nên hạn chế và cứng nhắc.
Thanh Bình